Stefan Arczyński

Stefan Arczyński urodził się 31 lipca 1916 r. w Essen w rodzinie polskich emigrantów (rodzice Wiktor - pracownik biurowy zatrudniony w zakładach Kruppa, potem działacz Związku Polaków w Niemczech, w 1940 r. stracony za "antyniemiecką działalność" - oraz Helena z domu Adamska). Uczęszczał do szkół w Essen, w 1934 r. ukończył szkołę średnią (Mittelschule). Jako uczeń od 1927 r. aż do 1933 r. wyjeżdżał na organizowane przez Związek Polaków w Niemczech wakacje do Polski. Zainteresowanie fotografią skłoniło go do podjęcia pracy w zakładzie fotograficznym, gdzie został przyjęty jako uczeń - zajmował się wywoływaniem klisz, a także wykonywaniem fotografii w atelier. Później pracował w innym zakładzie, trudniąc się głównie uwiecznianiem ślubów oraz przedstawień teatralnych. Jesienią 1938 r. jako obywatel niemiecki został powołany do paramilitarnej organizacji Reichsarbeitsdienst (RAD, Służba Pracy Rzeszy) celem odbycia obowiązkowej, 6-miesięcznej służby. Razem z kolegami z RAD brał udział w robotach ziemnych w okolicy Bremy, potem jako fotograf został wyznaczony na osobę mającą na kliszy dokumentować pracę niemieckiej młodzieży. Po sześciu miesiącach, już w 1939 r., został powołany do odbycia służby wojskowej. Ukończył najpierw półroczne szkolenie rekruckie w Jüterbog-Damm, po czym skierowany został do Luftwaffe. W ramach doskonalenia wojskowego skończył w górach Harzu kurs szybowcowy, a w Tyrolu kurs narciarski. Latem 1940 r. trafił do wyposażonej w jednosilnikowe Henschle Hs 126 jednostki 5.(H)/32 (5 eskadra bliskiego rozpoznania 32 grupy rozpoznawczej) na froncie francuskim. Służył jako żołnierz odpowiedzialny za wywoływanie zdjęć lotniczych w ciemni.

Latem 1941 r. został przerzucony na front wschodni. Kilka dni po wkroczeniu na tereny radzieckie zachorował na żółtaczkę i został hospitalizowany, a następnie przewieziony na leczenie do Darmstadt w Niemczech. Po wyzdrowieniu został wcielony do formowanej właśnie 8 Dywizji Polowej Luftwaffe (8 Luftwaffen-Feld-Division) - jednostki złożonej z żołnierzy niemieckiego lotnictwa, jednakże walczącej jako wojska lądowe. Wraz z dywizją przeszedł szkolenie na poligonie w Mławie na Mazowszu, po czym skierowany został pod Stalingrad. Walczył na odcinku między Donem a Wołgą. 4 stycznia 1943 r. dokonując porannego spisywania meldunku na temat zaopatrzenia poszczególnych pododdziałów w amunicję, został ranny w kolano podczas ostrzału moździerzowego. Przewieziony został do punktu opatrunkowego, a następnie do szpitala w leżącym na zachód Artemowsku. W lutym 1943 r. został przetransportowany koleją wraz z innymi rannymi przez Lwów do Kłodzka, trafiając ostatecznie na rekonwalescencję do Międzygórza. Po odzyskaniu sprawności przydzielony został ponownie do niemieckiej eskadry rozpoznawczej na froncie wschodnim. Pozostał w jej szeregach aż do samego końca, wraz z nią został okrążony w Kurlandii. Ostatnie zdjęcia lotnicze wywołał 2 maja 1945 r., zaś do niewoli sowieckiej trafił rankiem 10 maja (wówczas w stopniu Stabsgefreitera).

Trafił do obozu jenieckiego w Rydze pod nadzorem Armii Czerwonej. Wkrótce został przekazany władzom polskim i umieszczony w obozie pracy w Sierakowie w Wielkopolsce, razem z innymi Polakami z Wehrmachtu. W 1946 r. (m. in. za sprawą patriotycznej przeszłości swego ojca) odzyskał wolność i wyjechał do rodziny w Solcu Kujawskim, a następnie zamieszkał w Kamiennej Górze. Tam uzyskał obywatelstwo polskie oraz założył swój pierwszy w Polsce zakład fotograficzny. W 1950 r. przyjechał do Wrocławia, gdzie również otworzył zakład, a następnie wstąpił do Związku Polskich Artystów Fotografików. Zajął się dokumentowaniem życia podnoszącego się z gruzów Wrocławia i Dolnego Śląska, później fotografował setki miejsc w całej Polsce. Odbył także wiele podróży, odwiedzając kraje na wszystkich kontynentach. Wojenne i powojenne prace prezentował na wystawach, wydał także liczne albumy. Jest zwycięzcą nagród o charakterze regionalnym, ogólnopolskim i międzynarodowym. Jego pracę artystyczną nagrodzono Złotym Krzyżem Zasługi. Na stałe mieszka we Wrocławiu.

Wojciech Zmyślony

Źródła:

• materiały otrzymane dzięki uprzejmości Pana Stefana Arczyńskiego