Feliks Szczukowski

Feliks Szczukowski urodził się 27 lipca 1911 r. we wsi Pieniążkowo koło Nowego na Kociewiu (rodzice Konrad i Faustyna z domu Wąsik). W rodzinnej miejscowości uczęszczał do szkoły powszechnej, którą ukończył w 1924 r. W tym roku zmarł jego ojciec, toteż Feliks jako nastoletni chłopiec podjął pracę na gospodarstwie rolnym, którym zajmował się z matką i zarabiał na utrzymanie licznego rodzeństwa (w tym na czesne dla dwóch uczących się w szkole średniej braci). W maju 1932 r. stanął w Grudziądzu przed komisją poborową, jednakże mimo przyznania kategorii "A" został zwolniony z konieczności odbycia zasadniczej służby wojskowej jako jedyny żywiciel rodziny.

We wrześniu 1939 r. Pieniążkowo, w którym mieszkał i wciąż pracował na roli, znalazło się na terenach wcielonych do III Rzeszy. W związku z trudną sytuacją Polaków na Pomorzu zdecydował się najprawdopodobniej na podpisanie volkslisty. Podobnie jak prawie wszyscy Polacy otrzymał III grupę DVL. 27 marca 1943 r. został wcielony do Wehrmachtu. Trafił do 335 batalionu zapasowo-szkolnego grenadierów w Mühlhausen w Alzacji (Grenadier-Ersatz- und Ausbildungs-Bataillon 335) na przeszkolenie rekruckie, po którym w listopadzie 1943 r. wysłany został do 21 pułku strzelców 11 Dywizji Polowej (L) (Jäger-Regiment 21, 11 Feld-Division (L)) stacjonującej w Grecji, a od września 1944 r. w Macedonii. Choć przez cały czas formalnie był żołnierzem wojsk lądowych, to w okresie od listopada 1943 r. do końca października 1944 r. nosił mundur niemieckiego lotnictwa - Luftwaffe (jego dywizja była dawną tzw. dywizją polową Luftwaffe, złożoną w znaczącej większości z personelu naziemnego lotnictwa).

Na Bałkanach brał udział w walkach z partyzantką grecką oraz jugosłowiańską. W październiku 1944 r. podczas jednego ze starć został ze swoim pododdziałem otoczony przez partyzantów i ranny w walce. Z przestrzelonym płucem ewakuowano go z pola walki i zabrano do szpitala polowego Wehrmachtu. Po tym, jak z Grecji zaczęto pospiesznie przerzucać do północnych Włoch oddziały niemieckie, Szczukowski został zabrany na statek szpitalny "Tübingen", który wypłynął z Salonik kierując się w stronę Triestu. 28 października 1944 r. statek ten został zatrzymany przez niszczyciel brytyjski HMS "Wilton" i pod eskortą odprowadzony do Aleksandrii w Egipcie, dokąd zawinął dwa dni później z 1053 chorymi na pokładzie. Zatrzymanie było spowodowane uzasadnionymi podejrzeniami Anglików, że Niemcy pod pokładem bezprawnie przewożą pełnowartościowe oddziały wojskowe ("Tübingen" miał wymalowane znaki czerwonego krzyża i zgodnie z prawem międzynarodowym był chroniony przed atakami wojsk alianckich).

Szczukowski trafił do brytyjskiego szpitala wojskowego w Jerozolimie (16 General Hospital), skąd po wyzdrowieniu został przeniesiony do obozu jenieckiego dla żołnierzy niemieckich. Na wieść o możliwości przejścia do polskich oddziałów zgłosił się, jednakże jego kierowane do Anglików prośby były konsekwentnie ignorowane. Zdecydował się wobec tego wraz z paroma innymi Polakami na beznadziejną, demonstracyjną ucieczkę z niewoli. Po schwytaniu został przekazany do dyspozycji polskich władz wojskowych i 19 kwietnia 1945 r. wstąpił w Komendzie Uzupełnień nr 4 w Quassassin w Egipcie w szeregi Wojska Polskiego. Zamieniwszy niemiecki stopień Gefreitera na polską rangę starszego strzelca rozpoczął służbę w Jednostkach Wojskowych na Środkowym Wschodzie (3 Korpusie Polskim), które były zapleczem walczącego na froncie włoskim 2 Korpusu Polskiego.

12 maja 1945 r. otrzymał przydział do 320 kompanii transportowej, stacjonującej także w Quassassin, a zaopatrującej w broń, amunicję, żywność i inne środki oddziały 3 Korpusu w Egipcie (ciężarówki rozwoziły transporty przypływające na statkach do jednej z odnóg Kanału Sueskiego). W kompanii od 2 lipca do 14 sierpnia 1945 r. ukończył kurs kierowców samochodowych, po którym wydano mu angielskie prawo jazdy na ciężarówki, dzięki czemu mógł rozpocząć normalną służbę jako kierowca Chevroletów (ładowność 3 tony). Z powodu powikłań związanych z przestrzelonym płucem 30 sierpnia trafił do 8 Szpitala Wojennego w Kantarze (Al-Qantara), powracając do 320 kompanii 22 września 1945 r. (ślad po wojennej ranie odzywał się do końca życia, prowadząc do nawracających zapaleń płuc). W marcu 1946 r. zdecydował się na powrót do Polski i 25 marca 1946 r. skierowany został do obozu przejściowego w Polkemmet koło Whitburn w Szkocji. Po kilku dalszych tygodniach tam spędzonych 13 czerwca opuścił Wielką Brytanię z transportem repatriacyjnym żołnierzy polskich i 18 czerwca 1946 r. przybył do Gdańska. Zdemobilizował się w stopniu starszego strzelca, odznaczony był pamiątkowym brytyjskim medalem (War Medal 1939-1945).

Po powrocie do Polski przybył do Pieniążkowa, a następnie, po ślubie w październiku 1946 r., objął gospodarstwo rodziców żony w pobliskiej wsi Jeleń. Pracował tam aż do przejścia na emeryturę w 1975 r. W roku tym sprzedał ziemię spółdzielni produkcyjnej, a sam kupił domek w Gniewie i przeprowadził się. Dorywczo pracował jako szatniarz w teatrze. Pod koniec życia, po 1989 r., mieszkał u swoich dzieci w Gdańsku i pod Kwidzynem.

Feliks Szczukowski zmarł w Gdańsku po ciężkiej chorobie 25 marca 1992 r. mając 81 lat. Spoczął na cmentarzu parafialnym w Pieniążkowie. Był żonaty z Zofią z domu Dembek, doczekał się dwójki dzieci.

Wojciech Zmyślony

Źródła:

• przebieg służby z Deutsche Dienststelle (WASt)
  
• przebieg służby z archiwum Ministry of Defence
  
• zbiory rodzinne