W znienawidzonym mundurze. Losy Polaków przymusowo wcielonych do wojska niemieckiego w okresie II wojny światowej
Dlaczego wcielano
Wcielenia 1940-1945
Wcielenia w liczbach
Czy wcielano do Waffen-SS?
Polacy obywatele III Rzeszy
W Polskich Siłach Zbrojnych
Pozostałe artykuły

Ostatnio dodane


27 grudnia 2022 r., wtorek

Po obu stronach frontu. Dziennik śląskiego żołnierza 1943-1947

Wśród polecanych Czytelnikom tej strony nie może zabraknąć "Po obu stronach frontu. Dziennik śląskiego żołnierza 1943-1947". Jest to prowadzony na bieżąco pamiętnik Wiktora Szołtyska, żołnierza Wehrmachtu oraz 2 Korpusu Polskiego. Notatki prowadzone są od momentu ostatnich dni służby w niemieckim wojsku w połowie 1944 r., przez okres ukrywania się po dezercji, wcielenie i służbę na froncie w 10 Pułku Artylerii Ciężkiej, aż po okres powojenny i powrót do Polski w 1947 r. Notatki są unikalne, bo - choć zwięzłe - przekrojowo pokazują codzienne życie młodego człowieka wcielonego przymusowo do Wehrmachtu, który potem zyskał szansę zmiany munduru. Dziennik został wydany już po śmierci autora. Opracowania (naprawdę solidnie wykonanego) podjęli się dwaj synowie Wiktora Szołtyska. Publikacja miała dwa wydania, ja sam zapoznałem się z drugim, które wciąż jest w sprzedaży.

W przeciwieństwie do ostatniej omawianej tu książki, podtytuł "Dziennik śląskiego żołnierza", nie jest przeciwieństwem przymiotnika "polski", lecz jego dopełnieniem. Wśród spisanych przez Wiktora Szołtyska słów przeczytać można m.in.: "po raz pierwszy znów trzymam wartę, tym razem już w wojsku polskim, co uważam za mój obowiązek i honor".


4 grudnia 2022 r., niedziela

Dodany został napisany od nowa, obszerny życiorys Gerarda Wodarza, żołnierza Wojska Polskiego we wrześniu 1939 r., Wehrmachtu w latach 1942-1944 oraz Polskich Sił Powietrznych w latach 1944-1945.


20 lutego 2022 r., niedziela

Gott mit uns! - ostatni żołnierze

Jakiś czas temu ukazała się książka "Gott mit uns! - ostatni żołnierze. Wspomnienia Ślązaków z armii III Rzeszy". Jest to zbiór spisanych przez Mariana Kulika 21 wywiadów ze Ślązakami, weteranami niemieckiego wojska z lat II wojny światowej. Są wśród nich zarówno żołnierze armii i marynarki, z których wielu potem wstąpiło do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie lub ludowego Wojska Polskiego. Sporą ciekawostką są opowieści dwóch weteranów Waffen SS: młodziutkiego ochotnika do dywizji pancernej oraz pragnącego zachować anonimowość żołnierza, który wprost z obozu koncentracyjnego wyciągnięty został do niesławnej SS Sturmbrigade Dirlewanger, biorącej m.in. udział w tłumieniu powstania warszawskiego. Książka wydana została przez "Instytut Ślunskij Godki", promujący gwarę śląską i tożsamość narodową Ślązaków. Nie zaskakuje więc też to, że autor wywiadów i redaktor książki mocno dystansują się od stwierdzenia, że wcielenia obywateli polskich do Wehrmachtu były przymusowe (we wstępie znajdziemy wręcz następujące stwierdzenie: "Jeśli ktoś lojalnie służył państwu, którego był obywatelem, jeśli okazywał męstwo i braterstwo broni, to jest się czym chwalić"...). Jednak nawet jeśli przyjąć, że większość bohaterów tej publikacji nie czuła się przymusowo wcielona, ich wspomnienia mają sporą wartość dla zainteresowanych tematyką mobilizacji do Wehrmachtu Polaków, którzy nie chcieli walczyć pod sztandarami III Rzeszy.

Na stronę dodane zostały relacje dwóch polskich żołnierzy na temat polskich wehrmachtowców:

  • wspomnienia Tadeusza Daleckiego, w 1944 r. podchorążego ludowego Wojska Polskiego, opisującego wcielenie byłych jeńców z armii jenieckiej, której był świadkiem w Sumach na Ukrainie
  • wspomnienia cichociemnego, majora Jerzego Iszkowskiego ps. "Orczyk" (przerzuconego w 1944 r. z Zachodu do okupowanej Polski), który opisuje mord na wziętym do niewoli Ślązaku, dokonany samowolnie przez jednego z podoficerów 32 Pułku Piechoty AK

Uzupełniłem nieco stronę z literaturą, dodając opisy kilku książek i artykułów.

Wkrótce kilka kolejnych uzupełnień...

 


22 stycznia 2019 r., wtorek

Chłopak z Wehrmachtu. Żołnierz Andersa

Ukazała się kolejna publikacja na temat Polaka służącego w Wehrmachcie. Książka Kamila Kartasińskiego nosi tytuł "Chłopak z Wehrmachtu. Żołnierz Andersa", a jej autor pisze: Moja praca, prezentuje losy 17 letniego żołnierza Wehrmachtu, a następnie II Korpusu Polskiego, który brał udział w walkach na przedpolach "Festung Breslau" (Wrocław) w okresie II wojny światowej. W mojej książce, zamieściłem wiele interesujących informacji dotyczących poszukiwań genologicznych, szeroko opisałem problem służby Polaków w Wehrmachcie oraz mało znane powojenne losy II Korpusu Polskiego. W książce znajduje się ponad setka nigdy wcześniej niepublikowanych zdjęć i dokumentów, które uzyskałem z archiwów brytyjskich, niemieckich i polskich oraz zbiorów rodzinnych weteranów i oficerów.

Publikację zamówić można na stronie Allegro.pl, po kliknięciu na miniaturę okładki książki z prawej strony.

 

Z boiska na wojnę

Chciałbym również zachęcić Czytelników strony do zapoznania się z publikacją mojego autorstwa pt. "Z boiska na wojnę", poświęconą Gerardowi Wodarzowi: przedwojennemu podoficerowi rezerwy, żołnierzowi Wehrmachtu, podoficerowi Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie, a przede wszystkim wybitnemu piłkarzowi, wielokrotnemu reprezentantowi Polski i jednemu z jej najlepszych strzelców, uczestnikowi Igrzysk Olimpijskich w Berlinie w 1936 r. oraz Mistrzostw Świata we Francji w 1938 r., uznawanego w owych czasach za jednego z czołowych lewoskrzydłowego na świecie.

Jest to licząca 94 strony praca o charakterze albumowym. Losy pochodzącego z Górnego Śląska piłkarza i żołnierza zostały bogato zilustrowane licznymi fotografiami archiwalnymi i współczesnymi dotyczącymi jego służby w wojsku oraz kariery sportowej, reprodukcjami dokumentów, a także przedrukiem wspomnień Wodarza dotyczących jego kariery piłkarskiej. Materiały te pochodzą zarówno ze zbiorów udostępnionych przez Państwa Lucjana i Jadwigę Wodarzów (syna i synową Gerarda Wodarza), jak i archiwów polskich, brytyjskich oraz niemieckich.


11 marca 2018 r., niedziela

Dodana została historia Leona Szczukowskiego (drugiego żołnierza Wehrmachtu o takich personaliach, opisywanego na stronie), spisana przez jego wnuka, Pana Jacka Guzowskiego.


29 października 2017 r., niedziela

Tu byłem. Tony Halik

Na wstępie pragnę zachęcić Czytelników strony do sięgnięcia po książkę "Tu byłem. Tony Halik". Na pytanie, co wspólnego miał słynny podróżnik i współtwórca legendarnego programu "Pieprz i wanilia" z Wehrmachtem, odpowiedź jest krótka: został przymusowo wcielony do niemieckiego wojska i przez parę lat nosił mundur Luftwaffe. Autor książki, Mirosław Wlekły, na kartach książki odkrywa krok po kroku odkrywa przemilczaną historię, którą Halik zdołał na wiele lat przekuć w legendę o tym, jak bohatersko walczył w II wojnie światowej przeciwko III Rzeszy. Książka traktuje oczywiście nie tylko o Haliku w niemieckim wojsku, które było zaledwie krótkim epizodem w jego niezwykle barwnym życiu.

Jakkolwiek uzupełnienia pojawiają się niezmiernie rzadko, pragnę zapewnić, że nie zamierzam całkowicie porzucić rozwijania strony, ani też jej likwidować. Po przeszło dwóch i pół roku przerwy na stronę zostały dodane nowe materiały poświęcone weteranom Wehrmachtu:

  • wspomnienia Henryka Wieczorka, Ślązaka walczącego na froncie wschodnim
  • galeria przedstawiająca akta śledcze sprawy karnej w sprawie dezercji z Wehrmachtu Edwina Żywickiego, Pomorzanina służącego na froncie wschodnim
  • biogram Jana Pierończyka, Ślązaka, żołnierza przedwojennego Wojska Polskiego, Wehrmachtu i wreszcie 2 Korpusu Polskiego, spisany przez niego samego
  • życiorys Bolesława Cichockiego, urodzonego w Duisburgu, ale wychowanego w Gdyni, służącego w czasie wojny w armii niemieckiej w Norwegii i Finlandii
  • do podstrony "Wcielenia w liczbach" dodano paragraf zatytułowany "Pochodzenie byłych wehrmachtowców w 2 Korpusie Polskim", poświęcony analizie tego, z jakich terenów pochodzili żołnierze 2 Korpusu Polskiego, służący w Wehrmachcie
  • po kilka zdjęć dodanych do albumów poświęconym Polakom z Pomorza oraz ze Śląska

Zaktualizowana została strona "Archiwa - gdzie szukać?", a strona z linkami - wyczyszczona (z biegiem lat wiele linków prowadzi do zlikwidowanych stron).


12 stycznia 2015 r., niedziela

Na stronę zostały dodane dwa nowe materiały:

  • życiorys kpr. Stanisława Drewka, Pomorzanina służącego najpierw w Wehrmachcie, a później w 1 Dywizji Pancernej gen. Maczka
  • galeria fotografii z cmentarza w Hildesheim, gdzie pochowano wielu Polaków służących w Wehrmachcie


12 października 2014 r., niedziela

Wasserpolacken

W tym tygodniu premierę miała kolejna książka, będąca wspomnieniami Polaka w służbie Wehrmachtu. Wydana została przez dobrze znany wszystkim zainteresowanym historią Ośrodek "Karta". Autorem "Wasserpolacken" (dosłownie "rozwodnieni Polacy", jak pogardliwie nazywano mieszkających na pograniczu polsko-niemieckim) jest Joachim Ceraficki. Urodził się on w Grudziądzu i w chwili wybuchu wojny był uczniem gimnazjum. We wrześniu 1939 r. wraz z ojcem przebywał w broniącej się Warszawie, po czym powrócił na Pomorze. Po narzuceniu jego rodzinie volkslisty w 1942 r. został wcielony do Wehrmachtu. Po przeszkoleniu w Niemczech wysłano go na front wschodni, gdzie z przerwami walczył do 1945 r. jako żołnierz łączności: najpierw na Kaukazie, potem na Ukrainie i wreszcie w Polsce. Pod koniec wojny zdezerterował, po czym wcielony został do ludowego Wojska Polskiego.

Dużą wartością książki są obszerne i szczegółowe opisy frontowej codzienności. Autor nie wdaje się w dywagacje, rozważania, polemiki - skupia się na relacji i opisuje swoje losy tak, jak je pamięta po kilkudziesięciu latach. Na przykładzie przeżytych przez siebie wydarzeń, odbytych rozmów czy obserwacji kreśli szeroki obraz stosunków panujących w wojsku niemieckim: między żołnierzami (Polakami a Niemcami), wojskiem a ludnością cywilną, a także stosunków polsko-niemieckich na Pomorzu w dwudziestoleciu międzywojennym oraz w latach 1939-1942, kiedy Niemcy z mniejszości narodowej stali się nagle "gospodarzami" tych terenów.

Bardzo pozytywne wrażenia budzi jakość wydania i oprawa graficzna. Wydawnictwo zadbało także o uzupełnienie tekstu posłowiem autorstwa prof. Ryszarda Kaczmarka, naukowca Uniwersytetu Śląskiego, od lat zajmującego się problematyką wcieleń Polaków do armii niemieckiej. Książkę nabyć można na stronie internetowej Ośrodka "Karta".

Na stronę zostały dodane dwa nowe materiały:

  • życiorys kpr. Stanisława Drewka, Pomorzanina służącego najpierw w Wehrmachcie, a później w 1 Dywizji Pancernej gen. Maczka
  • galeria fotografii z cmentarza w Hildesheim, gdzie pochowano wielu Polaków służących w Wehrmachcie


29 kwietnia 2012 r., niedziela

Po ponad rocznej przerwie wreszcie kolejne uzupełnienie. Choć nie widać tego, autor strony w dalszym ciągu zbiera materiały dotyczące Polaków w Wehrmachcie i nadal planuje co jakiś czas poszerzać stronę o nowe materiały. Dzisiaj dodane zostały opisy czterech książek o przeżyciach Polaków służących w Wehrmachcie: "Polacy z Wehrmachtu w polskiej 1 Dywizji Pancernej gen. Maczka", "Metamorfozy", "Dziennik 1941-1947" oraz "Listy z Wehrmachtu". Informacje o tych wydawnictwach znaleźć można na podstronie "Literatura tematu". Pozostałe uzupełnienia to:

  • życiorys spisany przez Józefa Brandysa, Ślązaka służącego w Wehrmachcie na okupacji Francji, a następnie w 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej
  • galeria fotografii dotyczących Edwarda i Pawła S., ojca i syna wcielonych do Wehrmachtu
  • galeria fotografii dotyczących Aleksandra K. Ślązaka z okolic Rybnika, powołanego w wieku niespełna 18 lat i służącego w 1945 r. w Norwegii.


22 stycznia 2011 r., sobota

Dodany zostały opisy książki autorstwa polskiego wehrmachtowca Bronisława Brandta z Pomorza, a także artykuł o Ślązakach w armii niemieckiej z "Polityki" - oba zamieszczone w w dziale "Literatura tematu". Pozostałe uzupełnienia to:


8 maja 2010 r., sobota

Dodany zostały opisy książki autorstwa polskiego wehrmachtowca Czesława Knoppa z Pomorza, zamieszczony w dziale "Literatura tematu". Pozostałe uzupełnienia to:

Biogramy Gerarda Wodarza oraz Antoniego Elsnera zostały uzupełnione (m.in. o dane archiwalne z Ministry of Defence oraz Deutsche Dienststelle). Dodatkowo zamieszczony został także fragment wspomnień Elsnera dotyczący transportu do obozu jenieckiego, gdy został wzięty do niewoli przez Amerykanów.

Skorygowany został po raz kolejny tekst dotyczący Polaków w Waffen-SS. Dzięki jednemu z Czytelników strony, Panu Ch. G. uświadomiłem sobie, że Wehrpaß prezentowany jako należący do Polaka z Waffen-SS jest (niestety...!) falsyfikatem, a wpisy dotyczące służby w Waffen-SS poczynione zostały po wojnie na oryginalnym Wehrpaßie poborowego Wehrmachtu (zapewne przez nieuczciwego handlarza, który za sprzedawany dokument chciał dostać więcej pieniędzy). Wszystkich Czytelników przepraszam za nieświadome opublikowanie sfałszowanego dokumentu. Na podstronie z prezentowanymi skanami tegoż dokumentu dopisano stosowną adnotację.




6 lipca 2009 r., poniedziałek

Dodane zostały dwie relacje dotyczące Polaków w Wehrmachcie:

  • rozdział z książki Melchiora Wańkowicza "Monte Cassino", opowiadający o martwym niemieckim żołnierzu-Ślązaku, przy którym odnaleziono listy od rodziny;
  • wspomnienia żołnierza Armii Krajowej i 1 Dywizji Pancernej Sławomira Zawadzkiego na temat byłych niemieckich żołnierzy w 1 Dywizji oraz w 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej.

Pojawiła się także nowa galeria związana z tematem byłych wehrmachtowców w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie.


10 stycznia 2009 r., niedziela

Pierwsze dopiero uzupełnienie, jednakże obszerne - umieszczono 16 nowych podstron. Dodane zostały życiorysy trzech polskich żołnierzy Wehrmachtu:

Dział z relacjami został wzbogacony o wspomnienia wehrmachtowców:

  • Gerarda Cieślika (wspomnienia z służby w Heer w latach 1944-1945);
  • Alojzego Damskiego (dwie relacje dotyczące 1944 r. - pierwsza i druga);
  • Ludwika Lipowczana (bardzo obszerne i szczegółowe wspomnienia z służby w batalionie strzelców górskich z lat 1942-1945; za ogromną pomoc w przepisaniu tego materiału podziękowania należą się Romanowi, a za korektę - Aśce i Grzesiowi);
  • Alfonsa S. (listy pisane z frontu do domu w 1944 r.).

Dodano tam także relacje osób, które opowiadają o Polakach w niemieckim wojsku:

W galeriach utworzono dwie nowe, związaną ze służbą w Wehrmachcie:

Umieszczono dwie nowe galerie ze skanami:

Rozwinięto tematykę Polaków w Waffen-SS:

  • przeredagowano, poprawiono i uzupełniono artykuł o wcieleniach do Waffen-SS;
  • umieszczono galerię ze skanami Wehrpaßu należącego do zmobilizowanego do Waffen-SS Polaka z III grupą DVL;
  • dodano galerię ze skanami pozostałych dokumentów dotyczących Polaków w Waffen-SS.

Uzupełniony został ponadto artykuł dotyczący poszukiwań w archiwach - omówiono internetową bazę danych Niemieckiego Ludowego Związku Opieki nad Grobami Wojennymi.


23 sierpnia 2008 r., sobota

Pierwszy dzień funkcjonowania strony. "Na wejściu" prezentowanych jest pięć stosunkowo obszernych (jak na warunki Internetu) artykułów, omawiających szczegółowo przyczyny i sposób przeprowadzania mobilizacji Polaków do Wehrmachtu. Jeden z artykułów (na razie jako zalążek, wkrótce zostanie rozbudowany) prezentuje problematykę w ujęciu liczbowym, kolejny omawia kontrowersyjny temat służby Polaków w Waffen-SS, a ostatni wcielenia jeńców z armii niemieckiej do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Osobny, krótki tekst, dotyczy służby w Wehrmachcie członków polonii niemieckiej (obywateli III Rzeszy).

Wśród materiałów uzupełniających przygotowane zostały także galerie fotografii, zbiór wspomnień i relacji oraz kilkanaście życiorysów, pomagających spojrzeć na dramat wcielenia do obcego wojska przez pryzmat konkretnej osoby, a nie anonimowej masy Ślązaków, Pomorzan i Wielkopolan.

Materiały te dopełniają trzy podstrony, przygotowane z myślą o osobach, które same pragną zagłębić się w temat przymusowych wcieleń - zwłaszcza takich, których ojciec, dziadek, wujek czy inny krewny służył w wojsku niemieckim. Na stronach tych omówiono archiwa, w których można szukać danych o wehrmachtowcach, godne uwagi książki i artykuły w prasie oraz czasopismach historycznych, a także inne witryny internetowe, które mogą być pomocne przy zbieraniu potrzebnych danych.

Strona nie jest oczywiście ukończona. W najbliższym czasie planuję dodanie artykułów omawiających wcielanie wehrmachtowców do ludowego Wojska Polskiego na froncie wschodnim w latach 1943-1945, służby dezerterów z armii niemieckiej w Armii Krajowej i ruchu oporu państw europejskich, a także powojennych losów wcielonych. Systematycznie dodawać będę także fragmenty wspomnień żołnierzy Wehrmachtu, których zebrałem dotąd sporo, jednak z uwagi na brak czasu nie umieściłem na stronie.

Bardzo zależy mi również na materiałach, które są w rodzinnych zbiorach Czytelników mojej strony. Gorąco zachęcam do przekazywania mi materiałów (skany zdjęć i dokumentów) związanych z tematyką strony, biogramów krewnych, wcielonych do niemieckiego wojska etc.


Biogramy wcielonych
Relacje i wspomnienia
Album fotografii
Archiwa - gdzie szukać?
Literatura tematu
Polecane linki
Podziękowania
Strona główna
Ostatnio dodane
Księga gości



W znienawidzonym mundurze. Losy Polaków przymusowo wcielonych do wojska niemieckiego w okresie II wojny światowej